«Anhličanka» škodzić! Bataniki papiaredzili pra novy invaziŭny vid, ad jakoha niama ratunku

Raślina, vypadkova vyviedzienaja jak pryhožaja dekaratyŭnaja kultura, siońnia trapiła ŭ śpisy samych niebiaśpiečnych invazijnych vidaŭ śvietu. Jana vyciskaje miascovyja vidy, razburaje hlebu i lohka zachoplivaje novyja terytoryi — ad daroh da abałoniaŭ.

Rejnutryja bahiemskaja. Fota: Wikimedia Commons

Na vyhlad — zvyčajnaja šmathadovaja raślina da 2,5 mietraŭ vyšynioj, z doŭhimi jajkapadobnymi listami i dalikatnymi ružavata-biełymi kvietkami. Pryhoža ćvicie ź lipienia da kastryčnika, kali ciopłaja vosień, to moža ŭtvaryć drobnyja areški. Z-za svaich dekaratyŭnach jakaściaŭ jana pryjšłasia daspadoby dačnikam. Ale za pryhožaj źniešnaściu chavajecca nastojlivy i ahresiŭny zavajoŭnik.

Havorka idzie pra rejnutryju bahiemskuju (Reynoutria bohemic) — hibryd dźviuch uschodnieazijackich raślin: sachalinskaj hrečki (sachalinskaj rejnutryi) i jaje blizkaha rodziča — japonskaj rejnutryi. Zvyčajna jany nie sustrakajucca ŭ pryrodzie pobač, ale ŭsio źmianiłasia, kali abiedźvie trapili ŭ adzin bataničny sad u Vialikabrytanii. Raśliny, jakija raśli niepadalok, dali ŭ vyniku hibryd, jaki nazvali rejnutryjaj bahiemskaj. Jana ŭtvaryła žanočy kłon, jaki pačaŭ svajo padarožža pa Jeŭropie.

Spačatku nichto nie padazravaŭ biady. Naadvarot — u siaredzinie XIX stahodździa novaja raślina stała papularnym upryhožańniem parkaŭ i siadzib. Vielmi chutka rejnutryja bahiemskaja raspaŭsiudziłasia pa ŭsioj Zachodniaj Jeŭropie jak ekzatyčnaja dekaratyŭnaja kultura. U joj bačyli sucelnyja plusy: pryhožaja, chutka raście, nie patrabuje asablivaha dohladu.

Ź ciaham času raślina tak dobra prystasoŭvałasia da novaha miesca, što pačała raści nie tolki tam, dzie jaje sadzili. Jašče ŭ 1880-ch hadach u ZŠA zaŭvažyli, što rejnutryja sama raspaŭsiudžvajecca ŭzdoŭž daroh i rek. U Jeŭropie hetaja raślina taksama pastupova vybirałasia z sadoŭ u dzikuju pryrodu.

U druhoj pałovie XX stahodździa rejnutryja pieratvaryłasia ŭ surjoznuju ekałahičnuju prablemu. Pieršyja vypadki dzičeńnia rejnutryi bahiemskaj zafiksavali ŭ 1970-ch hadach. U mnohich krainach jana pačała masava zachoplivać pustki, uzbočyny daroh, zakinutyja terytoryi.

Raspaŭsiudžanaść rejnutryi bahiemskaj u Biełarusi. Krynica: ias.by

Biełaruś: novaja terytoryja

Pa infarmacyi Navukova-praktyčnaha centra NAN Biełarusi pa bijaresursach hety invaziŭny vid u našaj krainie možna sustreć u parkach, sadach, na dačnych učastkach. Rejnutryja bahiemskaja vykarystoŭvajecca dla azielanieńnia nasielenych punktaŭ, vysadžvajecca na mohiłkach i dačnych učastkach. Raślina sustrakajecca ŭzdoŭž daroh, na pustkach, śmietnikach, pa bierahach vadajomaŭ, časam na ŭźleskach chvajovych, liścievych i źmiešanych lasoŭ.

Rejnutryja bahiemskaja stvaraje sucelnyja zaraśniki, dzie nie zastajecca miesca inšym raślinam. Jana źmianiaje chimičny skład hleby: vyciahvaje karysnyja rečyvy, spryjaje jaje zasolvańniu i zakiśleńniu. Jak vynik — miascovyja vidy prosta źnikajuć. Navat kolkaść nasiakomych u hetych zaraśnikach u razy mienšaja, čym u zvyčajnym pustazielli.

Asabliva niebiaśpiečnaja rejnutryja ŭ pojmach rek: vyciaśniajučy miascovyja travy, jana pazbaŭlaje hlebu naturalnaj abarony ad zmyvu padčas pavodak, što moža pryvieści da erozii bierahoŭ.

Cichaja ekspansija

Rejnutryja vydatna prystasavanaja da žyćcia: vytrymlivaje marazy, zasuchu, lubić sonca, ale i cień joj nie strašny. Dobra siabie adčuvaje ŭ haradach i sielskaj miascovaści, raście na lubych hlebach, asabliva vilhotnych i słabakisłych.

U našych umovach rejnutryja bahiemskaja raspaŭsiudžvajecca pieravažna viehietatyŭna. Heta, miž inšym, źviazana z poźnim ćvicieńniem i niemahčymaściu paśpiavańnia nasieńnia z-za nizkich tempieratur.

Ad raśliny praktyčna niemahčyma pazbavicca. Prablema ŭ tym, što ŭsie zvyčajnyja mietady baraćby z pustaziellem tut nie pracujuć. Sistema karanioŭ u rejnutryi nadzvyčaj mahutnaja: jana raspaŭsiudžvajecca pad ziamloj na niekalki mietraŭ, u tym liku pad pabudovami. Tamu vykopvańnie nieefiektyŭnaje, bo navat malusieńki kavałačak karanioŭ vahoj usiaho 5 hramaŭ daje žyćcio novaj raślinie, jakaja moža prabicca navat skroź mietr ziamli ci 5-santymietrovy płast asfaltu.

Fota: ias.by

Skošvańnie robić tolki horš, bo stymule rost novych parastkaŭ. Hierbicydy typu «Raŭndapa» mohuć dać vynik, ale ich vykarystańnie časta abmiežavanaje — asabliva kala vadajomaŭ, u pojmach rek i na pryrodaachoŭnych terytoryjach. Akramia taho, patrebnaja šmatrazovaja i dakładnaja apracoŭka, jakaja nie harantuje poŭnaha vyniščeńnia.

Źniščeńnie rejnutryi bahiemskaj — sprava doŭhaja, darahaja i časta biezvynikovaja. Jaje mahutnaja karaniovaja sistema nastolki mocnaja, što moža navat padymać padmurki nievialikich sadovych damkoŭ. U Jeŭropie pierad kuplaj doma kupcy abaviazkova praviarajuć, ci niama na ŭčastku rejnutryi. Kali jość — košt nieruchomaści źnižajecca prykładna na 10 pracentaŭ, bo novym uładalnikam daviadziecca spačatku vydalać raśliny, pierš čym pačać tam žyć.

Raśliny rodu rejnutryja ŭklučanyja ŭ śpis 100 samych ahresiŭnych invazijnych vidaŭ u śviecie, a taksama ŭ jeŭrapiejskija i rasijskija čornyja śpisy. U Biełarusi rejnutryja bahiemskaja pryznanaja invazijnym vidam, jaki patrabuje manitorynhu i kantrolu.

Što ž rabić? Pierš za ŭsio — nie davajcie joj šancu. Nie sadzicie rejnutryju, navat kali jana zdajecca pryhožaj abo ekzatyčnaj. Kali zaŭvažyli — nie adkładajcie baraćbu. Pamiatajcie, heta nie zvyčajnaje pustazielle, a sapraŭdny «zialony zachopnik», jaki chutka stanovicca haspadarom terytoryi — i pazbavicca ad jaho potym nadzvyčaj składana.

Kamientary da artykuła