«Ničoha nie zdarycca z maimi dziećmi, kali jany nie pračytajuć Barto, Maršaka, Čukoŭskaha». Hutarka sa stvaralnicaj błohu «Knižnyja razmovy»

Błoh «Knižnyja razmovy» źjaviŭsia ŭ sakaviku 2020 hodu ŭ Miensku. Za hod da hetaha Kaciaryna pracavała ŭ kniharni «Bukaškin dom», u hety ž čas jana zasnavała biełaruskamoŭny knižny kłub, padčas jakoha čytačy sustrakalisia i abmiarkoŭvali biełaruskamoŭnyja knihi. Kali pačałasia epidemija kavidu i kniharnia začyniłasia, Kaciaryna, kab nie sumavać, stvaryła knižny błoh. Siońnia ŭ błoha bolš za 2500 padpisčykaŭ. Sama Kaciaryna ciapier žyvie ŭ Vilni.

— U tvaim błohu vialikaja kolkaść pastoŭ, bačna, kolki knih pračytana. Raskažy, kali łaska, jak źmianiŭsia tvoj błoh za čas isnavańnia? Jakija vydańni tabie zaraz cikavyja?

— Ja ciapier uvohule dumaju — dziva, što ŭ 2020 hodzie błoh vyžyŭ. U žniŭni, vieraśni ja nie mahła čytać, tamu ŭ błohu było minimalnaje žyćcio. Ale paśla ŭžo jon staŭ nadavać mnie sens — atrymlivałasia vieści takuju paralelnuju dziejnaść u biełaruskim poli.

Mianie cikavić biełaruskaja litaratura ahułam: paezija, non-fikšn, dziciačaja, mastackaja, pierakładnaja. Ja adčuvaju hetu biełaruskuju prastoru, mahu ŭzajemadziejničać ź joj, mnie ŭ joj kamfortna. I heta taja prastora, u jakoj ja raźbirajusia — mahu parekamiendavać, što pačytać, paraŭnać, dać acenku.

— Takim čynam, zajmaješsia i papularyzacyjaj biełaruskamoŭnych knih?

— Tak, papularyzacyja dla mianie važnaja. Ja pierajšła na biełaruskuju movu tady, jak naradzilisia dzieci, i sama pačynała šlach z pytańnia, ci jość uvohule knižki pa-biełarusku.

Tamu ja razumieju, kali baćki zadumvajucca — ci nie abmiažoŭvaješ dzicia, kali haduješ jaho pa-biełarusku, jak ža tyja pryŭkrasnyja ruskamoŭnyja knižki z našaha dziacinstva. I ŭ mianie kryšačku było takoje, a paśla ja zrazumieła — ničoha nie zdarycca z maimi dziećmi, kali jany nie pračytajuć Barto, Maršaka, Čukoŭskaha. Tym bolej, kali ja zaraz pieračytvaju ich vieršy, u mianie šmat pytańniaŭ.

Nasamreč, zaraz isnuje dastatkovy korpus dziciačaj litaratury pa-biełarusku, i kali ŭ ciabie dzicia nie nadzvyčajny fanat knižak, to ty hetaj kolkaściu vydańniaŭ całkam možaš abychodzicca. Moža być, nie chapaje encykłapiedyj, jašče čahości — ale heta možna i na inšych movach nabyć i pierakłaści.

Pavialičyć

Z maim starejšym synam Zacharam całkam chapaje taho, što my majem pa-biełarusku. Jon sam nie asabliva čytaje, ale lubić słuchać, ź im paśla cikava abmiarkoŭvać pračytanaje. I ŭ błohu ja pakazvaju, jakija knihi nam było cikava abmiarkoŭvać.

Časta taksama ŭspłyvaje pytańnie — nie chapaje dziciačych knih na biełaruskaj movie pra emacyjny intelekt. Hajz, nu ja pra emocyi mahu razmaŭlać na padstavie luboj jakasnaj knihi! Jość uvohule ŭniviersalnyja — «Narnija», «Hary Poter», «Chobit», «Pipi Doŭhaja Pančocha». Takaja dziciačaja kłasika, čytajučy jakuju možna abmierkavać lubuju temu. Viadoma, jość baćki, jakija chočuć prosta adkryć knihu, pračytać aznačeńnie emocyj, i bolš ničoha nie rabić. Ale mnie ŭsio adno chočacca pakazać, što možna pra składanaje razmaŭlać bieź vialikaha napružvańnia, prosta ŭ takim farmacie sumiesnaha baŭleńnia času.

— Ci jość u tvaim arsienale knihi na inšych movach? I kali tak — jakija jany ŭ paraŭnańni ź biełaruskamoŭnymi?

— Pakul Zachar nie cikaviŭsia knižkami, ja kuplała šmat pryhožych ruskamoŭnych knih. Byli ruskija vydaviectvy, jakija vydavali jakasnuju litaraturu, jany, peŭna, i zaraz jość, ja prosta pierastała za imi sačyć. Kali my z synam stali čytać, ja zrazumieła, što nam chapaje knih pa-biełarusku. Ale z padarožžaŭ my zaŭsiedy pryvozili knižki, dla mianie heta stała tradycyjaj kštałtu mahnicikaŭ na ladoŭniu.

Zaraz my ŭ Litvie, syn chodzić u litoŭskamoŭnuju škołu. Kab vučyć litoŭskuju movu — čytajem knižki, štości kuplaju, štości biarem u biblijatecy.

Pra litoŭskamoŭnyja knihi, jakija ja baču — dobry asartymient, časta jany supierkruta aformlenyja, ź cikavymi mastackimi rašeńniami, časam śmiełymi temami, šmat pierakładnoj litaratury.

Ja słuchała padkast pra stan litoŭskaj movy ciapier. Adna z ekśpiertak kazała, što jašče piatnaccać hadoŭ tamu dziciačaj litaratury było značna mienš, nie było vybaru, było składana štości znajści. Pry hetym, kali pahladzieć u biblijatecy — knižki pačatku 2000-ch vyhladajuć zusim pa-inšamu, ale jany jość. Tam cełyja sieryi i vialikija nakłady, jakija prosta mara dla biełaruskamoŭnych knih.

Pavialičyć

Zaraz ja taksama pryvožu z padarožžaŭ knihi na movach, na jakich čytaju. Niadaŭna z Małahi ja pryviezła knižku pra kakašku. Supierkrutaja knižka, my ź dziećmi razhladali, u zachapleńni byli ŭtraich. Heta vielmi cikavaja ispanskaja sieryja, ale, mahčyma, nie kožny z darosłych acenić, u kaho moža jość jakija błoki na hetyja temy.

Jość niekalki pierakładaŭ na ruskuju, jakija pryvieźli ź Biełarusi, krychu dziciačych knižak pa-polsku, pa-anhlijsku, ale pieravažna doma knihi ŭsio ž pa-biełarusku,

— Kali kazać pra dziaciej biełarusaŭ u emihracyi, asabliva pra tych, jakija znachodziacca ŭ Polščy, padajecca, niaprosta zastavacca ź biełaruskamoŭnymi vydańniami — z polskim, jeŭrapiejskim knižnymi rynkami składana kankuravać. Taksama časam vyklikaje pytańni jakaść biełaruskamoŭnych dziciačych knih. Što ty dumaješ na hety kont?

— Tak, treba chacieć znajści knihu pa-biełarusku i prykłaści namahańni ŭ pošukach, heta naša realnaść.

Plus ja niadaŭna bačyła fotazdymki siabroŭki z knižnaj vystavy ŭ Miensku, stendy «Charviesta» ci «Avierseva». Ja nie razumieju, jak u 2025 hodzie možna vydavać voś heta ŭsio. Heta prosta marnavańnie farby, papiery, pracoŭnaj siły. Tamu pytańnie drennaj jakaści zbolšaha da dziaržaŭnych biełaruskich vydaviectvaŭ.

Zaŭvažyła taksama, što ŭ Biełarusi ahułam ź dziciačaha novaha mała čahości realna charošaha vydajecca. Pry hetym pieravydajucca dobryja staryja vydańni.

A voś niezaležnyja vydaviectvy vydajuć nie horšyja knihi. Zaraz mienš, pa maich adčuvańniach, ale tut, peŭna, ekanamičny składnik — dziciačaja knižka z dobrymi ilustracyjami, papieraj, vokładkaj budzie kaštavać daražej čym, naprykład, pierakładny biestseler.

Dla mianie ciapier jašče pytańnie — abjadnać biblijateku, jakaja zastałasia ŭ Biełarusi, i knižki tut.

— U ciabie sapraŭdy była vialikaja biblijateka, jak ty spraŭlaješsia?

— Nu voś maje blizkija, kali jeździać da mianie, uvieś čas voziać knihi, i praces hety biaskoncy, mnie zdajecca.

Ciapier karystajusia biblijatekaj pry biełaruskim muziei Ivana Łuckieviča — «Čytalniaj». Tam jość kłasnyja knižki, i sučasnyja, i jakija vychodzili raniej, naprykład, u 90-ja. Jany navat u bukinistyčnych kramach mnie ŭ Miensku nie traplalisia, i dziciačyja taksama.

Plus ja adsočvaju novyja vydańni i pa-mahčymaści kuplaju. Praŭda, mienš, čym kali była ŭ Biełarusi, bo tam płoščy ŭłasnaha žytła dazvalali, a ciapier nie viedaješ, kudy tabie paśla hetyja knihi vieźci daviadziecca.

Pavialičyć

Zaraz filtruju, što dakładna chaču mieć na palicach, a što možna ŭziać u biblijatecy ci pazyčyć u kahości ź siabroŭ (chacia zvyčajna heta ja toj čałaviek, jaki pazyčaje inšym knihi). Tak i spraŭlajemsia. Chacia mnie, viadoma ž, nie chapaje majoj knižnaj šafy, u jakoj užo šmat čaho jość — u luby momant pahartać, spraŭdzić štości, navat prosta pryhoža raskłaści knižki i zrabić fotazdymki.

— Jakim čynam i dzie ty ciapier znachodziš biełaruskamoŭnyja knihi ŭ Vilni?

— Ja pierajechała ŭ Vilniu viasnoj 2023 hoda i, chaču adznačyć, mnie składaniej było znachodzić cikavyja knihi ŭ Biełarusi, pačynajučy z 2022 hoda. Zaraz ja namahajusia adsočvać knihi, jakija vydajucca ŭ Biełarusi, usio bolš-mienš vartaje možna dastać, heta pytańnie času.

Raniej u Miensku ja prychodziła ŭ «Biełknihu» i šukała skarby siarod vialikaj kolkaści i nievialikaj jakaści pradukcyi. Ź dziaržaŭnych kniharniaŭ mnie padabałasia «Akademkniha» za vielmi dobry padbor knih. Jość jašče kniharnia vydaviectva «Technałohija», ale tam i knihi inšych vydaviectvaŭ, «Knižnaja šafa» z kłasnaj atmaśfieraj i dobrymi ludźmi, «Parahraf 45» vydaviectva «Papury», Oz.by.

Ja hlažu knihi biełaruskich vydaviectvaŭ, vybiraju, zamaŭlaju, prašu nabyć i pry nahodzie, kali chtości sa svajakoŭ ci siabroŭ jedzie ŭ Vilniu — pieradajuć mnie knihi.

Ci druhi varyjant — dačakacca jakoj imprezy ci fiestyvala ŭ Vilni, bo pryjazdžajuć knihi ź Biełarusi, ich moža być nie šmat, ale jany jość. Ja lublu «Stralcoŭski fest», fiestyval «Pradmova». U Vilni taksama jość krama «Hartajka», Kropka, litoŭskaja kniharnia ź biełaruskaj paličkaj Knygynas eureka!.

Što tyčycca knižak biełaruskich vydaviectvaŭ, jakija znachodziacca ŭ Polščy, ščyra pryznacca, ja nie zakazvaju ŭ Litvu — mnie škada hrošaj na dastaŭku, jana kaštuje jak jašče adna kniha. Ale ja karystajusia tym, što pamiž Vilniaj i Varšavaj pastajanna kursujuć biełarusy — ci siabry, ci svajaki.

Kali jedziem da siabroŭ u Krakaŭ — zamaŭlajem na ich dastaŭku. Tam ža ja schadziła ŭ hości da vydaviectva Gutenberg Publisher, a na adras siabroŭ u Biełastoku možam zamović knižki «Kamunikata». Kali byvaju ŭ Varšavie — abaviazkova zajdu ŭ «Knihaŭku».

Była hienijalnaja historyja z adnoj z knih, vydadzienaj u Krakavie. My zamovili jaje siabram u Biełastok, paśla jany pryvieźli jaje da nas u Vilniu, i my padaryli jaje siabru, kali pajechali da jaho ŭ Krakaŭ. Voś takaja chitraja łahistyka.

Pavialičyć

— Uličvajučy ŭsie faktary, u tym liku i dasiažnaści, parakamienduj try knihi dla darosłych, i try dziciačyja knihi vartyja pračytańnia.

— Vielmi raju usim knihu Juhasi Kalady «Pieramiena miescaŭ», zusim śviežy suśvietny bestseller pra amierykanskuju litaraturnuju kuchniu «Jełaŭfejs» Rebeki Kvan u pierakładzie Nasty Karnackaj i «Jašče adzin dzień žyćcia» Ryšarda Kapuścinskaha pra vajnu ŭ afrykanskaj Anhole.

Pavialičyć

Pavialičyć

Što tyčycca dziciačych vydańniaŭ, heta «Čaraŭnik krainy Oz» Frenka Baŭma ŭ vydatnym pierakładzie Siarža Miadźviedzieva ź ilustracyjami Kaci Dubovik, komiks roŭd-muvi pra chvarobu i niečakanaje siabroŭstva «Trymajsia, trusik!» Žazefiny Mark i dobraja dy iraničnaja kniha dla dziaciej, jakija vučać litary, «Śviet litar pani Poniuški» Hanny Ščuko. 

Pavialičyć

— Što b ty pažadała biełarusam naprykancy našaj razmovy?

— Trymacca, kali nie razam, to bližej, i cikavicca svaim, šanavać svajo, hanarycca svaim. Zachar vučycca ŭ litoŭskaj škole, i ja baču staŭleńnie litoŭcaŭ da litoŭskaj movy — što jany čytajuć, jakija vieršy vučać, jak da svaich aŭtaraŭ staviacca. Adčuvaju hety voś honar — u nas atrymałasia, u nas jość mova, my joj hanarymsia. Biełarusy taksama majuć svajo kłasnaje. Tak chočacca, kab my mieli svoj stryžań, honar za siabie i za svajo, lubili svajo, prasoŭvali i pijaryli. I, viadoma, čytali svaje knižki.

• 18
• 0
• 2
• 2
• 0
• 1
• 0
• 4