Што адбываецца з бульбай у Беларусі і чаму яе стала менш у крамах. Рэч не толькі ў змяншэнні аб'ёмаў пасадак

Яшчэ ў сярэдзіне лютага 2025 года Міністэрства антыманапольнага рэгулявання і гандлю (МАРГ) выявіла праблему з забеспячэннем агароднінай і садавіной (у тым ліку бульбай, цыбуляй і яблыкамі) у крамах. Намесніца міністра Ніна Емяльянава накіравала ліст у Мінгарвыканкам і абласныя выканкамы, дзе адзначалася, што ўзнікаюць складанасці з пастаўкамі прадукцыі са стабілізацыйных фондаў — дзяржаўных запасаў прадуктаў для продажу ў міжсезонне.

На 20 лютага ў стабфондах было рэалізавана 85% запланаванай прадукцыі, але заставаліся праблемы: вытворцы не хацелі прадаваць прадукцыю па зніжаных цэнах, вызначаных дзяржавай.

Замест гэтага яны аддавалі перавагу экспарту. Напрыклад, калі закупачная цана бульбы ў Беларусі складала 0,76 рубля за кілаграм, за мяжой яе куплялі за 1,3—1,4 рубля. Паводле даных «Еўрагандля», беларускую бульбу масава вывозілі ў Азербайджан, Малдову, Узбекістан і іншыя краіны.

Акрамя таго, частка стабфондаў пастаўляла нізкаякасную прадукцыю. У сетцы «Санта», якая належыць кампаніі «Санта Рытэйл», са снежня 2024 па люты 2025 года не было пастаўлена 214 тон бульбы — у тым ліку праз яе нізкую якасць. Іншыя сеткі скардзіліся на сапсаваную цыбулю. Напрыклад, у гаспадарцы «Палескія прыправы АГРА» са Столінскага раёна каля 30% цыбулі аказаліся з грыбком.

У выніку Емяльянава заклікала тэрмінова прыняць меры, каб пастаўкі з фондаў рабіліся своечасова і якасна.

28 лютага адбылася нарада пад старшынствам Емельянавай з удзелам прадстаўнікоў Мінсельгасхарчу, Мінскага гарвыканкама, абласных улад і буйных гандлёвых сетак — «Еўраопт», «Санта», Green, «Алмі», «Карона», «Гіпа», «Суседзі», «Дабраном» ды іншых.

Паводле даных з пратакола нарады, да канца лютага стабфонды паставілі значна менш прадукцыі, чым планавалася. У прыватнасці, не паступіла 3,8 тысячы тон бульбы (13% ад плана), 2,3 тысячы тон капусты (16%), 1,7 тысячы тон морквы (23%), 300 тон буракоў (8%), 1,2 тысячы тон цыбулі (14%) і 1,9 тысячы тон яблыкаў (12%).

Праблемы былі як з якасцю, так і з тым, што вытворцы працягвалі аддаваць перавагу экспарту ў Расію і Казахстан. Паводле МАРГ, паступала шмат скаргаў на якасць прадукцыі з фондаў. Таксама ў студзені-лютым 2025 года попыт на бульбу ў Беларусі вырас на 40% у параўнанні з тым жа перыядам апошніх трох гадоў.

Па выніках нарады было вырашана: гандлёвыя сеткі павінны паведаміць пра свае патрэбы ў найбліжэйшы час, а выканкамы і Мінсельгасхарч — перад узгадненнем экспарту ўзгадняць гэта з МАРГ. Таксама гэтыя органы возьмуць пад кантроль працу стабфондаў.

17 сакавіка праблемай заняліся на ўзроўні ўсяго ўрада. Віцэ-прэм’ер Юрый Шулейка атрымаў дакладную запіску, дзе адзначалася, што паляпшэння не назіраецца. Камітэт дзяржаўнага кантролю (КДК) правёў праверкі і выявіў: амаль усюды не выконваюцца графікі паставак. Напрыклад, перабояў з бульбай, морквай і буракамі няма толькі ў Мінскай вобласці, з капустай — у Магілёўскай, з цыбуляй — у Гомельскай.

Асобную ўвагу надалі сельгаспрадпрыемству «Яблыневы сад» Калінкавіцкага раёна, якое павінна было паставіць у «Еўраопт» 600 тон бульбы, але паставіла толькі 19 тон. Яшчэ 600 тон павінны былі быць пастаўлены ў сакавіку-маі, але, па дадзеных КДК, гэта «не ўяўляецца магчымым».

Таксама дэфіцыт бульбы адзначылі ў Mart Inn, «Санта Ритейл», «Санта» і іншых сетках. Частая скарга — нізкая якасць: кепскаватыя бульба, цыбуля, пацямнелыя яблыкі.

Адной з прычын назвалі дрэнныя ўмовы захоўвання. Напрыклад, у сховішчы «Рассвет імя Арлоўскага» (Кіраўскі раён) 60 тон яблыкаў, з якіх 20 адносіліся да стабфондаў, былі з гніллю.

У сувязі з праблемамі на рынку пачалі прадаваць «мытыя» агародніну і садавіну — на іх цэны дзяржавай не рэгулююцца. Напрыклад, у Магілёве 10 сакавіка ў «БелМаркеце» прадавалі толькі мытыя буракі па 1,95 рубля за кілаграм. У Мінску ў «Суседзях» мытую бульбу — па 2,72 рубля.

18 сакавіка прэм’ер-міністр Аляксандр Турчын даручыў падрыхтаваць праект закона, які мусіць вырашыць праблему. У ім прапануецца:

• увесці льготныя крэдыты для вытворцаў прадукцыі стабфондаў на закупку насеннага матэрыялу;

• забяспечыць магчымасць субсідавання прадукцыі напрыканцы міжсезоння;

• стварыць доўгатэрміновую праграму (на 20+ гадоў) па будаўніцтве і мадэрнізацыі агароднінасховішчаў.

Кіраванне гэтымі працэсамі даручылі Юрыю Шулейку.

• 1
• 0
• 7
• 7
• 1
• 1
• 1
• 0