Як выбіраюць Папу Рымскага: сакрэты канклава і старажытнай сістэмы галасавання

21 красавіка 2025 года стала вядома пра смерць Папы Францішка. Ён кіраваў Каталіцкай Царквой больш за дзесяць гадоў, стаў першым Папам з Лацінскай Амерыкі і запомніўся адкрытасцю, прастатой і намаганнямі наблізіць Ватыкан да людзей. Цяпер апостальская сталіца зноў у стане седысвакансіі — перыяду, калі пасада Папы вакантная.

Для мільярда католікаў па ўсім свеце пачынаецца чаканне. Калі з коміна над Сікстынскай капэлай уздымецца белы дым, гэта будзе азначаць, што Папа абраны. Але як адбываецца гэты працэс?

Хто выбірае Папу?

Права выбіраць новага Папу мае калегія кардыналаў, але не ў поўным складзе. У галасаванні прымаюць удзел толькі тыя кардыналы, каму не споўнілася 80 гадоў на момант пачатку сэдысвакансіі. Звычайна іх колькасць не перавышае 120. Іх удзел лічыцца маральным абавязкам, хоць магчымыя выключэнні — напрыклад, у выпадку цяжкай хваробы.

Гэтыя кардыналы збіраюцца на канклаў — спецыяльны закрыты працэс выбараў. Слова «канклаў» паходзіць ад лацінскага cum clave — «пад ключом». Гэта не асобны орган, а форма дзеяння калегіі падчас выбараў. Усе ўдзельнікі літаральна ізалююцца ў Ватыкане, каб у поўнай таемнасці абраць наступніка Святога Пятра.

Павялічыць

Жыццё кардыналаў падчас канклава

На час канклава ўсе кардыналы жывуць у спецыяльным ізаляваным комплексе — Доме Святой Марфы (Domus Sanctae Marthae). Іх перамяшчэнне строга абмежавана: толькі паміж гэтым домам і Сікстынскай капэлай, дзе адбываецца галасаванне, і то — пад пільным наглядам службы бяспекі.

Катэгарычна забараняюцца: тэлефоны, інтэрнэт і іншыя электронныя прылады, перапіска і кантакты з вонкавым светам, аўдыя– і відэазапісы, любыя несанкцыянаваныя размовы пра кандыдатаў.

Дыскусіі паміж кардыналамі дапушчальныя толькі ў духу малітвы і разважання — без змоў і лабіравання.

Калі пачынаецца канклаў?

Канклаў пачынаецца не раней чым на 15-ы і не пазней чым на 20-ы дзень з моманту смерці Папы. Працэс адкрываецца ўрачыстай імшой у Саборы Святога Пятра, пасля якой кардыналы-выбаршчыкі пераходзяць у Сікстынскую капэлу.

Там яны прысягаюць захоўваць таямніцу, пасля чаго папскі цырыманіяльны майстар прамаўляе: Extra omnes! — «Усе вон!» Гэта знак, што ўсе, хто не датычны да канклава, пакідаюць памяшканне. Дзверы зачыняюцца — і канклаў пачынаецца.

Павялічыць

Як адбываецца галасаванне?

У першы дзень адбываецца толькі адзін тур галасавання. З наступнага дня звычайна праводзяцца па два туры раніцай і два пасля абеду. Спісаў кандыдатаў не існуе: кожны кардынал можа прапаноўваць любога кандыдата. Тэарэтычна Папай можа быць абраны любы нежанаты мужчына-каталік, здольны прыняць рукапалажэнне ў біскупы. На практыцы ж выбіраюць толькі з ліку кардыналаў.

Кардынал запаўняе бюлетэнь — невялікі аркуш паперы з надпісам Eligo in Summum Pontificem («Я выбіраю Вярхоўным Пантыфікам…»), — указваючы імя кандыдата разборлівым почыркам. Затым, у адпаведнасці з рангам, падымаецца да алтара і прамаўляе:

«Я прашу Хрыста, які будзе маім Суддзём, быць сведкам таго, што той, каго я абраў, — гэта той, каго я лічу вартым быць абраным па волі Божай».

Бюлетэнь складаецца ў адмысловую скрыню. Пасля апошняга бюлетэня скрыню трасуць, каб змяшаць лісты. Тры выбарчыя памочнікі па чарзе зачытваюць імёны і заносяць вынікі. Галасаванне лічыцца сапраўдным толькі тады, калі колькасць бюлетэняў адпавядае колькасці выбаршчыкаў, а трое памочнікаў пасля супольнай праверкі засведчылі адзін і той жа вынік падліку.

Павялічыць

Колькі трэба галасоў?

Кандыдат павінен атрымаць не менш як дзве траціны галасоў. У канстытуцыі Universi Dominici Gregis (1996), выдадзенай Папам Янам Паўлам II, прадугледжвалася, што пасля 33 або 34 няўдалых тураў (у залежнасці ад таго, ці адбыўся першы тур у дзень адкрыцця канклава) кардыналы маглі большасцю галасоў прыняць рашэнне, як працягваць далей — у тым ліку перайсці да выбараў адноснай большасцю.

Аднак у 2007 годзе Папа Бенедыкт XVI скасаваў гэтую норму, аднавіўшы абавязковае патрабаванне двух трацін да самага канца, незалежна ад колькасці тураў.

У XX стагоддзі ніводзін канклаў не перавысіў 15 тураў. Папа Бенедыкт XVI у 2005 годзе быў абраны пасля 4 тураў, Францішак (2013) пасля 5 тураў.

Павялічыць

Як выглядае дым?

Пасля кожнага туру бюлетэні спальваюцца. Калі Папа не абраны, да паперы дадаюць вільготную салому і спецыяльныя дадаткі, каб дым быў чорным (fumata nera). Калі ж выбар адбыўся, да вогнішча дадаюць сухую салому і хімічныя рэчывы, каб з’явіўся выразны белы дым (fumata bianca) — знак, што новы Пантыфік абраны.

Павялічыць

Імя і першае з’яўленне

Пасля паспяховага галасавання Сікстынскую капэлу адчыняюць, а з базілікі Святога Пятра гучыць звон. Абраны Папа прымае новае імя — звычайна ў гонар аднаго з папярэднікаў або святога — і выходзіць на балкон сабора.

Першы кардынал-д’якан урачыста абвяшчае: Annuntio vobis gaudium magnum: habemus Papam! («Абвяшчаю вам вялікую радасць: у нас ёсць Папа!»).

Пасля гэтага ён называе імя новага кіраўніка Царквы. Імёны іншых кандыдатаў і вынікі галасавання не апублічваюцца — яны назаўсёды застаюцца сакрэтам.

Іншыя спосабы выбару (гістарычныя)

Хоць сёння выкарыстоўваецца толькі таемнае галасаванне (per scrutinium), гісторыя ведае яшчэ два метады:

• Per compromissum — калі калегія не можа дамовіцца, яна дэлегуе рашэнне невялікай групе кардыналаў;

• Per acclamationem seu inspirationem — калі ўсе кардыналы спантанна падтрымліваюць аднаго кандыдата без галасавання.

Такім чынам, выбары Папы — гэта не толькі бюракратычная працэдура, але глыбока сакральны момант, які ўвасабляе пераемнасць, веру і спадчыну Царквы. Калі над Ватыканам уздымаецца белы дым, свет ведае: духоўны лідар для больш чым мільярда католікаў знойдзены. А як гэта адбылося — назаўсёды застаецца за зачыненымі дзвярыма Сікстынскай капэлы.

• 12
• 0
• 0
• 1
• 0
• 0
• 0
• 0