Расійская гісторык, вядомая сваімі папулярнымі гістарычнымі лекцыямі на YouTube, працягвае абяцаны цыкл пра гісторыю Беларусі. У чарговым выпуску яна разважае пра шлях беларусаў да першай незалежнасці.
«Чым больш я паглыбляюся ў гісторыю Беларусі, тым выразней бачу, наколькі яна цікавая і поўная нечаканых паваротаў», — такімі словамі пачынаецца новае відэа на канале гісторыка Тамары Эйдэльман «Беларусь. Шлях да першай незалежнасці».
Ключавымі тэмамі выпуску сталі пытанні культурнай пераемнасці, рэлігійнай і моўнай палярызацыі грамадства ў часы Рэчы Паспалітай, уздыму даследавання фальклору і спроб стварэння нацыянальнай прэсы ў XIX стагоддзі, уплыву Першай сусветнай вайны і рэвалюцыі на фармаванне нацыянальнай свядомасці.
Асобную ўвагу Эйдэльман надае паступоваму нараджэнню ідэі дзяржаўнасці: ад асэнсавання сябе як асобнага народа ў ХІХ стагоддзі — праз фазы нацыянальнага руху, апісаныя чэшскім гісторыкам Міраславам Грохам (ад зацікаўленасці інтэлектуалаў мовай і фальклорам да шырокай культурнай і палітычнай агітацыі) — да першай спробы афармлення незалежнасці праз абвяшчэнне Беларускай Народнай Рэспублікі ў 1918 годзе.
Эйдэльман звяртае ўвагу на парадаксальнасць беларускай гісторыі: народ, які адыгрываў ключавую ролю ў Вялікім Княстве Літоўскім, апынуўся да XIX стагоддзя на ўзбочыне еўрапейскай палітыкі. Беларусь, заціснутая паміж Расіяй і Польшчай, амаль не цікавіла вялікія дзяржавы, якія перакройвалі карту свету пасля Першай сусветнай. І тым не менш менавіта ў гэтым полі занядбанасці нараджаецца Беларускі нацыянальны праект.
Значнае месца ў лекцыі займае тэма крызісу ідэнтычнасці, які ахапіў беларускае грамадства ў перыяд рэвалюцый, грамадзянскай вайны і распаду імперый. Каб паказаць гэты стан, Эйдэльман звяртаецца да п’есы Янкі Купалы «Тутэйшыя» і да лёсу Станіслава Булак-Балаховіча, якога называе «сімвалам крывавага хаосу грамадзянскай вайны» і «бацькам, якога ненавідзелі ўсе».
Свой аповед Эйдэльман завяршае Рыжскай мірнай дамовай 1921 года, якая падзяліла беларускія землі паміж Польшчай і Савецкай Расіяй. На заканчэнне яна абяцае, што наступны выпуск будзе прысвечаны савецкаму перыяду гісторыі Беларусі — з яго супярэчлівымі, але вызначальнымі ўплывамі на беларускую ідэнтычнасць.
Беларус жыве ў доме, які пабудаваў з саломы, пяску і гліны. Пры гэтым ён — адзіны жыхар вёскі. Як адчуванні?7
Каментары